Kutsal metin yorumlarında temel arayış kitabı: Kutsalın Temeli

Kutsal, dokunulamazdır. Eksik olmadığından bütünlenemez; yarım olmadığından tamamlanamaz. Öbür yandan bizim kutsala her yönelişimiz, ona katılma teşebbüsüdür. Halbuki kutsala katılmak, ona dokunmak kutsalın varlığıyla çelişir. Çünkü kutsala dokunmak onu kendimiz için kılmaktır. Ona katılmak yerine, onu kendimiz için kılmak… Bu nedenle şuur için kutsala dokunmak, lakin kutsalı yorumlamak olabilir.

Bu dokunma yahut ona katılma gayreti elbet bilince ilişkin bir maceradır ve temeli yeniden niyette aranmalıdır. Öyleyse kutsalı anlamaya yönelirken niyet kendine neyi temel alır?

Neyi alırsa alsın bu niyetin kendi içeriğini kutsamasından ibaret olur. Bir inancı, bir peygamberi yahut bir metni, bir totemi yahut tabuyu, hatta Tanrıyı dahi kutsal kılan fikrimizdir.

Zira fikrin içeriği olan İlah, düşünenin yaratıcısı olan mutlak İlah değildir. Niyetin İlahı bir unsur, imgelem, tahayyül iken, insanı var eden İlah gerçektir, zira insan gerçektir.

Öyleyse samimi ruhların kendilerini içinde bulduğu ve öbür tüm arayışların nedeni olan bu tek gerçek arayış; kendini kendi olarak bulma isteği nerede temellenmelidir?

Sayfa: 328

Kutsallık olgusu

Kutsala katılma eforu elbet bilince ilişkin bir maceradır ve temeli yeniden niyette aranmalıdır. Öyleyse kutsalı anlamaya yönelirken niyet kendine neyi temel alırsa alsın bu niyetin kendi içeriğini kutsaması olur. Bir inancı, bir totemi, bir metni, hatta Tanrı’yı kutsal kılan fikrimizdir.

Zira fikrin içeriği olan İlah, düşünenin yaratıcısı olan mutlak İlah değildir. Niyetin Tanrı’sı bir unsur, insanı var eden Tanrı ise gerçektir, zira insan gerçektir.

Öyleyse insanın kendini içinde bulduğu ve öteki tüm arayışların nedeni olan bu tek gerçek arayış; kendini kendi olarak bulma isteği nerede temellenmelidir?

Kutsalın temeli, bu manada kutsal metinler üzerinden kutsallık olgusuna bir fikir temeli arayışıdır.