Okudum ve yazdım: İvan Gonçarov’un dev yapıtı Yamaç romanına dair bir tahlil

Oblomov romanı üzere dev bir yapıta imza atan İvan Gonçarov’un bir öbür romanı ise Yamaç’tır. Yamaç’ı büyük bir ciddiyetle ve keyifle okudum. Kitap tabiri caizse tuğla kalınlığında (956 sayfa) Romanı iki haftalık üzere bir müddette okudum. En sonda söyleyeceğimi baştan belirtmek istiyorum: Yamaç, müellifin Oblomov romanı kadar ses getirmedi ve teknik açıdan kusurlu buldum biraz.

Ama yeniden de okunması gereken ve üzerinde düşünülmesi kıymetle arz edilen bir yapıttır. 19. yüzyıl Rusya’sını sanat, toplumsal hayat ve kültürel açıdan hicveden Yamaç romanı, müellifin dünya edebiyatın ve Oblomov yapıtının gölgesinde kalsa da kıymetinden bir şey kaybetmeyen bir edebiyat şaheseri oldu benim için…

Dünya klasiklerini seven biri olarak şunu söyleyebilirim: Yamaç’ı okumayan bir okur kendini eksik hissetmiş sayılır benim nazarımdan. Romanın 956 sayfa olması gözünüzü sakın korkutmasın ve sindire sindire okuyun. Ülkemizde kalın kitaplara karşı bir önyargının olduğunun farkındayım lakin kalın kitaplara başlandığında gerisi çorap söküğü üzere geliyor. 

Uzun vakittir okumak isteğim bir romandı Yamaç… Ortada öbür okumalarım olduğu için bir mühlet erteledim ve nihayetinde elime aldım. Her gün 50,60 bazen de 100 sayfa okudum. İki haftalık bir müddette kitabı bitirdim ve üzerimde büyük bir yük kalktı. Bana nazaran; İvan Gonçarov hem Rusya’da hem de dünyada pahası az bilinen edebiyatçıların başında geliyor. O denli olmasaydı dünya edebiyatına iki dev roman sığdıran (sadece bunlarla hudutlu değil) bir yazı işçisinin hak edilen bedelden daha fazla ilgi görmesi gerekirdi. 

Romana gelirsek; devrin 19.yüzyıl Rus toplumunu bir sanat adamının gözünden eleştiren müellif, kendini toplumdan bir nevi üstün gören ve herkese ders vermekle kendini yükümlü gören Rayski’nin içinde bulunduğu girdabı merkeze alıyor. Öte yandan aşk da umduğunu bulamayan ve bunun üzerine kent hayatından kaçıp, kendisine ilişkin olan çiftliğe dönen Rayski’yi burada da bekleyen yeni olaylar var.

Büyük bir toprak ve köle sahibi olan Rayski (bu miras babasından kaldı ve büyükannesi işletiyor) bütün servetini elinin zıddıyla itmesi ve yalnızca roman yazmak, sanata ağırlaşmak istemesi kültür çatışmasına neden olur. Büyükannesi çiftliğin başına geçmesini ve işleri eline almasını isterken; Rayski ise bunu reddeder… Olaylar geliştikçe romanı daha çok seveceğinizi umuyorum. Birinci sayfalarda sizi içine çeken, fevkalade tasvirlerle örülen Yamaç için kitaplığınızda yer açın…

Gonçarov, son romanı Yamaç’ta 19. yüzyıl Rus toplumunu ayrıntılı bir biçimde resmediyor. Rayski, Petersburg’daki kent hayatından kaçarak Volga kıyısındaki aile çiftliğinin bulunduğu Malinovka’ya sarfiyat. Kendini sanatçı olarak tanımlayan Rayski fotoğraf, müzik ve edebiyatla ilgilenir lakin bu ilgi daima yüzeysel kalır, tıpkı özel hayatındaki üzere.

Sayfa: 956

Volga kıyısında bir aile çiftliği

Rayski, Petersburg’daki kent hayatından kaçarak Volga kıyısındaki aile çiftliğinin bulunduğu Malinovka’ya masraf.

Kendini sanatçı olarak tanımlayan Rayski fotoğraf, müzik ve edebiyatla ilgilenir fakat bu ilgi daima yüzeysel kalır, tıpkı özel hayatındaki üzere. Evvel Sofiya Belovodova sonra da kuzenleri Marfenka ve Vera’ya olan ilgisi de derinleşemez, Vera için nihilist Volohov ve komşuları Tuşin’le yarıştığı halde.

Önce Sofiya Belovodova sonra da kuzenleri Marfenka ve Vera’ya olan ilgisi de derinleşemez, Vera için nihilist Volohov ve komşuları Tuşin’le yarıştığı halde. Gonçarov yirmi yıl üzerinde çalıştığı Yamaç’ta toplumsal gelişmelerin ışığında romana eklediği karakterleri ve odak noktasını vakitle değiştirir. Volohov karakteriyle nihilizmi, roman bütünlüğünü sağlayan karakteri Rayski’yle ise devrin Rus sanatkarlarını eleştiriyor. 

Yeni okumalar yapmak isteyenler için Yamaç romanını şiddetle tavsiye ediyorum. 

Kitap sayfası için bağlantı:

ergul.tosun@ensonhaber.com